هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
زمان مطالعه4 دقیقه
می پسنـدم0
اندازه متن12
روانشناسی تحولی (Developmental Psychology) که اغلب با نام روانشناسی رشد شناخته میشود، شاخهای جذاب و حیاتی از علم روانشناسی است که به مطالعه علمی تغییرات سیستماتور رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان در طول عمر میپردازد. این علم تنها به بررسی رشد جسمی کودکان محدود نمیشود، بلکه سفر پیچیده رشد را در ابعاد شناختی، عاطفی-اجتماعی و اخلاقی از لحظه تولد تا کهنسالی دنبال میکند. هدف اصلی روانشناسی تحولی، درک این نکته است که انسانها چگونه و چرا تغییر میکنند و چه عواملی این مسیر پرپیچ و خم را شکل میدهد.
درک اصول روانشناسی رشد، تنها به حوزه آکادمیک محدود نیست و کاربردهای عملی فراوانی در زندگی روزمره دارد:
برای والدین: درک مراحل رشد کودک به والدین کمک میکند تا انتظارات واقعبینانهای داشته باشند، نیازهای فرزندشان را به موقع تشخیص دهند و محیطی غنی و حمایتگر برای رشد همهجانبه او فراهم کنند.
برای مربیان و معلمان: با آگاهی از تواناییهای شناختی و اجتماعی کودکان در سنین مختلف، میتوانند روشهای تدریس و مطالب درسی را به گونهای طراحی کنند که با سطح درک دانشآموزان همخوانی داشته باشد.
برای خود فرد: آگاهی از تغییرات طبیعی در هر مرحله از زندگی، به فرد کمک میکند تا بحرانهای هویت، تغییرات دوران میانسالی و چالشهای سالمندی را بهتر درک و مدیریت کند.
دو نظریهپرداز بزرگ، سنگبنای درک ما از روانشناسی رشد هستند:
پیاژه رشد فکری و شناخت کودک را به چهار مرحله اصلی تقسیم میکند:
مرحله حسی-حرکتی (تولد تا ۲ سالگی): کودک جهان را از طریق حواس و حرکات فیزیکی میشناسد. در این مرحله، “پایداری شیء” (درک اینکه اشیا حتی وقتی دیده نمیشوند وجود دارند) شکل میگیرد.
مرحله پیشعملیاتی (۲ تا ۷ سالگی): کودک توانایی تفکر نمادین (مانند زبان و بازی تخیلی) پیدا میکند اما هنوز منطق بزرگسالان را ندارد و خودمحور است.
مرحله عملیات عینی (۷ تا ۱۱ سالگی): کودک شروع به تفکر منطقی در مورد رویدادهای عینی و ملموس میکند و مفاهیمی مانند بقا (حجم، عدد، مقدار) را درک میکند.
مرحله عملیات صوری (۱۱ سالگی به بالا): نوجوان توانایی تفکر انتزاعی، استدلال فرضی-قیاسی و اندیشیدن درباره احتمالات را کسب میکند.
اریکسون رشد انسان را در هشت مرحله از گهواره تا گور توصیف میکند. هر مرحله با یک بحران روانی-اجتماعی مشخص میشود که فرد باید آن را حل کند تا به سلامت روانی دست یابد.
اعتماد در برابر بیاعتمادی (نوزادی): کیفیت مراقبت از نوزاد، اساس نگرش او به جهان را میسازد.
خودمختاری در برابر شرم و تردید (۱.۵ تا ۳ سالگی): کودک با کسب کنترل بر کارهای بدنش (توالتtraining) احساس استقلال میکند.
ابتکار در برابر احساس گناه (۳ تا ۵ سالگی): کودک شروع به برنامهریزی و ابتکار عمل در فعالیتها میکند.
سختکوشی در برابر احساس کهتری (۵ تا ۱۲ سالگی): کودک تواناییهای خود را از طریق مدرسه و یادگیری مهارتها توسعه میدهد.
هویت در برابر سردرگمی نقش (نوجوانی): نوجوان به دنبال پاسخ به سؤال “من کیستم؟” میگردد.
صمیمیت در برابر انزوا (اوایل بزرگسالی): فرد توانایی ایجاد روابط صمیمانه و عاشقانه را پیدا میکند.
تولید در برابر رکود (میانسالی): فرد بر هدایت و مراقبت از نسل بعدی (از طریق کار، خانواده) متمرکز میشود.
یکپارچگی خود در برابر ناامیدی (سالمندی): فرد به زندگی گذشته خود نگاه میکند و احساس رضایت یا ناامیدی میکند.
یکی از مباحث دیرینه در روانشناسی تحولی، تأثیر نسبی طبیعت (وراثت و ژنتیک) در برابر تربیت (محیط و تجربه) است. امروزه توافق بر این است که رشد انسان حاصل تعامل پیچیده این دو عامل است.
طبیعت: ژنها، بلوغ زیستی و عوامل عصبی-غدد درونریز، پایه و سقف potential رشد را تعیین میکنند.
تربیت: خانواده، سبک فرزندپروری، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، فرهنگ، آموزش، تجربیات و تعاملات اجتماعی، چگونگی تحقق این پتانسیل را شکل میدهند.
این علم تنها یک تئوری نیست، بلکه در حوزههای مختلفی نقش آفرینی میکند:
طرازی آموزشی: طراحی سیستمهای آموزشی مبتنی بر سطح رشد شناختی کودکان.
عدالت کیفری: درک رشد قضاوت اخلاقی در نوجوانان برای تعیین مسئولیت کیفری.
مشاوره و رواندرمانی: کمک به افراد برای حل بحرانهای مربوط به مراحل مختلف زندگی.
طرازی محصولات و فضاهای کودکانه: طراحی اسباببازی، برنامههای تلویزیونی و فضای شهری متناسب با نیازها و تواناییهای کودکان.
روانشناسی تحولی به ما میآموزد که رشد انسان یک سفر خطی و ثابت نیست، بلکه فرآیندی پویا، منحصربهفرد و مستمر است. با درک الگوهای جهانی رشد و همچنین تفاوتهای فردی، میتوانیم بستر مناسبی برای شکوفایی حداکثری پتانسیل انسانی در هر مرحله از زندگی فراهم آوریم. این علم به ما نشان میدهد که چگونه گذشته، حال و آینده یک فرد به هم پیوند خورده و هویت پیچیده او را میسازند.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.
کلیه حقوق مادی و معنوی برای مرکز مشاوره باران محفوظ میباشد و هرگونه کپی برداری شامل پیگرد قانونی میباشد.
عالی👏👏👏👏